Sorumluluk Nedir? Nasıl Kazandırılır?

Sorumluluk, bireyin uyum sağlaması, üzerine düşen görevleri yerine getirmesi ve kendine ait bir olayın başkaları üzerindeki etkilerinin sonuçlarını üstlenmesi, başkalarının haklarına saygı göstermesi ve kendi davranışının sonuçlarına sahip çıkabilmesi, olarak tanımlanmaktadır. Sorumluluk sahibi bir çocuğu şu şekilde ifade etmemiz mümkündür; kendi kararlarını verebilen, karar alırken elindeki kaynakları kullanabilen, değer yargılarını gözeten, bağımsız davranabilen, kendine güvenli, başkalarının haklarını çiğnemeden kendi ihtiyaçlarını karşılayabilen çocuktur. Yaptığı işi sonuna kadar götürebilen ve yapmakta olduğu bir davranışın olası sonuçlarına katlanmayı göze alan çocuğa sorumlu çocuk olarak bakabiliriz. Çocukların küçük yaşta sorumluluk alması, duygusal, sosyal, zihinsel ve bedensel gelişimi açısından önemlidir. Sorumluluklar aslında yetişkinliğe hazırlıktır.

Çocuklarımızın Sorumluluk Bilinci Oluşturmasını Nasıl Sağlarız?

Sorumluluk, bireyin yaş, cinsiyet ve gelişim düzeyine uygun olarak yüklendiği ve yüklenmek zorunda olduğu görevleri yerine getirmesidir. Bu duygu, erken çocukluk devrelerinden itibaren çocukta gelişir.

Her anne-baba çocuğunu kendi ayakları üstünde duran bir birey olarak yetiştirmek ister ama sorumluluk kendiliğinden gelişen bir yeti ya da beceri değildir. Hayat ile ilgili diğer değerler gibi sorumluluk da çocuğun öncelikle anne-babasından daha sonra okul ve sosyal çevresinden öğrendiği, geliştirdiği bir beceridir.

Bu noktada okul ve aile yaklaşımlarının uyumu oldukça önemlidir.

Sorumluluk sahibi çocuklar:

• Kendi kararlarını verebilen,
• Karar alırken ellerindeki kaynakları kullanabilen,
• Bağımsız davranabilen,
• Kendine güvenli,
• Başkalarının haklarını çiğnemeden kendi ihtiyaçlarının karşılayabilen çocuklardır.

Sorumluluk kazandırmanın en uygun olduğu belli bir yaş yoktur, ama çocuğun kendi başına bir işi yapmaya istekli ve hazır olduğu zamanlar vardır, bu zamanlarda ona gerekli imkânlar hazırlanmalıdır. Okulda, eğitimciler tarafından sınıf içinde ve öz bakım ihtiyaçları sırasında yaş ve gelişim düzeyine göre fırsat tanınan çocuklar sorumluluk becerisini hızlı bir şekilde kazanır.  Bunun tam olarak yerleşmesi ve kalıcı hale gelmesi için ise evde de benzer şekilde davranılması çok önemlidir.

Bu süreçte bizden size yardımcı olabileceğini düşündüğümüz bazı öneriler;

• Çocuğunuzun gelişen ilgi ve yeteneklerini izleyin ve o yetenekleri erken yaşta destekleyin.
• Çocuğun yaşına, gelişimsel düzeyine, bireysel özellik ve ilgilerine uygun görev ve sorumluluklar verin.
• Uygun durumlarda kendi seçim yapmasına olanak sağlayın. (Örneğin önüne mevsime uygun 2-3 kıyafet koyup içlerinden istediğini giyebileceğini söyleyerek.)
• Karşılaştığı sorunlara kendi başına çözüm yolları bulmasına destek olun ve sadece gerektiği yerde müdahale edin.
• Çocuğunuzun bir şeyi doğru yapmadığı zaman ortaya çıkan doğal sonuçlara katlanmasına izin verin.
• Çocuğunuzun başarıları karşısında gururlandığınızı gösterin.
• Sorumlu şekilde davrandığı durumlarda mutlaka ödüllendirin. (Unutmayın ki aferin demek, saçını okşamak, parkta gezdirmek de bir ödüldür. )
• Çocuğu üzerine aldığı sorumluluğu yerine getirebilmesi için cesaretlendirin.

Sorumluluğu öğrenmek de diğer beceriler gibidir, çocuk ne kadar çok denerse bu konuda o kadar başarılı olur.

Sorumluluğu öğretmek için sorumluluk vermeye istekli olmalısınız. Gerektğinde biraz geri planda durup bir şeylerin olmasına izin verme yürekliliğini göstermelisiniz. Sorumsuzluğunun sonuçlarına katlanmasına izin vermelisiniz, Sorumluluk aldıkça, olumsuz sonuçlarına katlandıkça ve olumlu sonuçları ödüllendirdikçe çocuğunuz sorumluluklarını öğrenir.

Unutmayın ki; 3-6 yaş dönemindeki çocuk için, ev işlerine küçük yardımlarda bulunması birkaç örnek vermemiz gerekirse yemek masası hazırlarken tabak veya bardakları dizmek, dolabını düzenlemek, çamaşırları katlamak, giyecek ve yiyecek seçimi yapıp mutfakta yardım etmesini istemek gibi çalışmalara dâhil olması, sorumluluk gelişiminin temellerini oluşturmasında çok yardımcı olacaktır.

Özel Yıldızlarım Anaokulu
Rehberlik Birimi